Мусиқии суннатии тоҷик — пояи худшиносӣ ва ҳувияти миллӣ
Ҳар миллат дорои сутунҳо ва пояҳое мебошад, ки ҳастии он миллат ва худшиносии онро устувор нигоҳ медоранд. Миллат бе фарҳанг ва ҳунар мисли дарахте аст, ки реша надорад: метавонад бо бодҳои мураккаби замон шикаста ва рехта шавад. Барои миллати тоҷик, ки таърихи куҳан ва фарҳанги беназир дорад, яке аз муҳимтарин ин сутунҳо — мусиқии суннатии тоҷик мебошад. Мусиқии суннатии тоҷик на танҳо як шакли ҳунар аст, балки пояи асосии ҳувияти миллӣ ва ҳисси ватандӯстии тоҷикон мебошад.
Мусиқии суннатии тоҷик мардумро ба гузашта пайванд медиҳад ва онҳоро бо арзишҳои милли ва фарҳангӣ ошно мекунад. Ин жанрҳои мусиқӣ на танҳо садо ва оҳанг аст, балки як воситаи тарбиявӣ, маънавӣ ва фалсафӣ низ мебошад. Он ба инсонҳо мефаҳмонад, ки мероси фарҳангӣ ва таърихии халқ чӣ қадар азиз ва муҳим аст ва барои ҳифз ва рушди он бояд талош кард.
Дар байни жанрҳои мусиқии суннатии тоҷик ду жанр ба таври махсус шинохта шудаанд: Шашмақом ва Фалак. Ин ду жанр на танҳо ҳунар мебошанд, балки мероси маънавӣ ва фарҳангии мардум ҳастанд.
Шашмақом мактаби ахлоқӣ ва фалсафӣ мебошад. Дар ин жанр мавзӯъҳои ишқ, ҳикмат, дӯст доштани инсон ва андешаҳои баланди миллии тоҷик таҷассум ёфтааст. Ҳар як қироати он дар баробари садо ва оҳанг, маънои фалсафӣ ва ахлоқӣ дорад. Ин жанр барои ҳар шахс, ки мехоҳад ба решаҳои фарҳанги худ пайваст шавад, роҳнамои бузург мебошад.
Фалак бошад, садои осмонии дилҳои тоҷикон аст. Дар ин жанр ҳам дард ва ғам, ҳам умед ва шодӣ ба таври мусиқӣ баён мешавад. Фалак на танҳо садо ва оҳанг аст, балки як воситаи иртиботи иҷтимоӣ ва фарҳангӣ мебошад. Он мардумро муттаҳид мекунад, дилҳоро бо ҳам пайванд медиҳад ва арзишҳои миллӣ ва таърихии мардумро эҳё мекунад.
Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, борҳо таъкид кардаанд:
«Фарҳанг ҳастии миллат аст… Агар фарҳанги миллӣ заиф шуд, ҷояшро фарҳанги бегона пур мекунад.»
Ин суханҳо моро ҳушдор медиҳанд, ки мусиқии суннатиро на танҳо ҳамчун ҳунар, балки ҳамчун як қисми муҳими ҳувияти миллӣ эҳтиром кунем. Агар фарҳанги миллӣ заиф шавад, дигар арзишҳо ва ҳувиятҳои бегона ҷойи онро мегиранд. Аз ин рӯ, ҳифзи мусиқии суннатии тоҷик вазифаи ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон мебошад.
Ҳувияти миллӣ танҳо аз таърих ва забон пайдо намешавад; он бояд ҳар рӯз дар дил ва хотири мардум зинда нигоҳ дошта шавад. Мусиқии суннатии тоҷик забони модариро зинда нигоҳ медорад, арзишҳои миллиро эҳё мекунад, ҷавононро ба решаҳои фарҳангӣ пайваст мекунад ва ваҳдати миллӣ ва ҳисси ватандӯстиро тақвият мебахшад.
Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, низ иброз доштаанд:
«Ман аввал тоҷикам ва баъдан мусулмон.»
Ин маънои онро дорад, ки ҳар шахс бояд аввал ҳувияти миллии худро эҳтиром кунад, муҳаббат ба Ватан дошта бошад ва арзишҳои динӣ ва ахлоқиро дарк намояд. Миллат асоси давлат, забон ва фарҳанг аст ва дин ба ҳайси як бахши маънавӣ ба ин поя такя мекунад. Ин гуфта нишон медиҳад, ки ҳувияти миллӣ муҳимтар аз ҳар чиз аст, зеро миллат ва фарҳанг заминаи тарзи зиндагӣ ва арзишҳои ҷомеа мебошанд.
Ҳифзи мусиқии суннатии тоҷик, барои рушди худшиносӣ ва ҳувияти миллӣ нақши муҳим дорад. Дар шароити ҷаҳонишавӣ ва воридшавии фарҳангҳои гуногун, мусиқии суннатии тоҷик ба мисли як сипар амал мекунад, ки тоҷиконро аз гумшавии фарҳанг ва заиф шудани ҳувияти миллӣ муҳофизат мекунад.
Мусиқии суннатии тоҷик ҳамчунин воситаи интиқоли дониш ва маънавият ба наслҳои оянда мебошад. Он на танҳо садо ва оҳанг аст, балки таълимӣ ва маънавӣ низ мебошад. Ин тарзи тарбия ба насли ҷавон имконият медиҳад, ки ба худшиносӣ, эҳтироми забон, эҳтироми гузашта ва ҳисси ватандӯстӣ ноил гарданд.
Мусиқии суннатии тоҷик инчунин як воситаи тарбия ва тарзи ҳаёт мебошад. Бо шунидани мусиқии суннатии тоҷик, ҷавонон мефаҳманд, ки одоб ва ахлоқ, меҳру муҳаббат ба одамон, эҳтиром ба калонсолон ва дӯст доштани фарҳанг аҳамияти бузург доранд. Онҳо меомӯзанд, ки ҳар миллат бо арзишҳои худ зинда ва устувор мемонад ва мусиқӣ роҳи интиқоли ин арзишҳо ба наслҳои оянда мебошад.
Мусиқии суннатии тоҷик — бо таваҷҷуҳ ба Шашмақом ва Фалак — нафақат ҳунари миллӣ, балки пояи ҳувияти миллӣ мебошад. Он забони модариро зинда нигоҳ медорад, арзишҳои миллиро эҳё мекунад, ҷавононро ба решаҳои фарҳангӣ пайваст мекунад ва ваҳдати миллиро тақвият мебахшад. Ин жанрҳо на танҳо гувоҳи таърихи куҳан ва фарҳанги тоҷикон мебошанд, балки воситаи муҳим барои ҳифзи худшиносӣ, эҳсоси ватандӯстӣ ва маънавият мебошанд. Ҳамин тавр, мусиқии суннатии тоҷик ҳамчун сутуни асосии ҳувияти миллӣ барои ҳар як тоҷику ҳар як шаҳрванди кишвар аҳамияти барҷаста дорад ва бояд ҳамеша эҳтиром ва дастгирӣ шавад, то миллати тоҷик ҳамеша бо фарҳанг ва арзишҳои аслии худ шинохта шавад.
Абдурасул Исмоилов, муовини ректор оид ба тарбия
